Plastik Yemekten Kaçınmak Çok Zor!

Meyve ve Sebzelerde Mikro ve Nano Plastikler Saptandı

Şubat 2024'te yapılan bir bilimsel çalışmaya göre (Micro- and nano-plastics in edible fruit and vegetables. The first diet risks assessment for the general population - ScienceDirect), hayvansal ve bitkisel protein örneklerinin yüzde doksanında, boyutları 0,2 inçten (5 milimetre) 1/25.000 inç'e (1 mikrometre) kadar değişebilen mikroplastikler, ufacık polimer parçaları açısından pozitif test yapıldı. 1 mikrometreden küçük olan her şey, metrenin milyarda biri cinsinden ölçülmesi gereken bir nanoplastiktir.

Yenilebilir Meyve ve Sebzelerde Mikro ve Nano Plastiklerin Keşfi: Çığır Açan Bir Diyet Riski Değerlendirmesi

Son yıllarda plastik kirliliğine ilişkin endişeler arttı ve plastik kirliliğinin çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkisine ilişkin farkındalık arttı. Okyanuslarda ve deniz yaşamında plastiğin varlığına büyük ilgi duyulurken, çığır açan bir çalışma başka bir konuya ışık tuttu: yenilebilir meyve ve sebzelerde mikro ve nano plastiklerin varlığı. Bu çalışma, genel nüfus için mikro ve nano plastiklerin tüketilmesiyle ilişkili beslenme risklerinin ilk kapsamlı değerlendirmesini işaret ediyor.

Mikro ve Nano Plastikler

Mikro plastikler boyutu 5 milimetreden küçük olan plastik parçacıklardır; nano plastikler ise daha da küçük olup boyutları 100 nanometreden azdır. Bu parçacıklar, daha büyük plastik kalıntıların parçalanmasından kaynaklanır veya çeşitli endüstriyel ve tüketici uygulamaları için özel olarak üretilir. Küçük boyutlarına rağmen mikro ve nano plastikler, yaygın dağılımları ve potansiyel toksisiteleri nedeniyle önemli çevre ve sağlık riskleri oluşturmaktadır.

Kaynak Bilimsel Çalışma ve Sonucu Hakkında

Environmental Research dergisinde yayınlanan çalışma, genel nüfus tarafından yaygın olarak tüketilen 15 farklı meyve ve sebze türünün analizini içeriyordu. Araştırmacılar, bu gıda maddelerinde mikro ve nano plastiklerin varlığını değerlendirmek için marketler, süpermarketler ve organik çiftlikler dahil çeşitli kaynaklardan örnekler topladı. Çalışmada, numunelerdeki plastik parçacıkları tespit etmek ve ölçmek için spektroskopi ve mikroskopi gibi ileri analitik teknikler kullanıldı.

Çalışma sonuçları:

Çalışma, test edilen meyve ve sebzelerde endişe verici seviyelerde mikro ve nano plastik bulunduğunu ortaya çıkardı; tüm numuneler tespit edilebilir miktarlarda plastik parçacıklar içeriyordu. Temel bulgulardan bazıları şunlardır:

• Yüksek Kirlilik Seviyeleri: Neredeyse tüm numunelerde mikro ve nano plastiklerle kirlenme görüldü; bu da yaygın çevre kirliliğine ve gıda kaynaklarının kirlenmesine işaret ediyor.
• Gıda Türleri Arasında Değişkenlik: Plastik parçacıkların konsantrasyonu farklı meyve ve sebze türleri arasında farklılık gösteriyordu; bazı çeşitler diğerlerinden daha yüksek seviyede kirlenme gösteriyordu.
• Potansiyel Sağlık Riskleri: Mikro ve nano plastiklerin kontamine gıda yoluyla yutulması, tüketiciler için potansiyel sağlık riskleri konusunda endişelere yol açmaktadır. Plastik tüketiminin sağlık üzerindeki uzun vadeli etkileri halen araştırılıyor olsa da, ön çalışmalar iltihaplanma, oksidatif stres ve bağırsak mikrobiyotasının bozulması gibi insan sağlığı üzerindeki olası olumsuz etkileri öne sürüyor.

Bu çalışmanın bulguları, gıda zincirinde büyüyen plastik kirliliği tehdidine karşı acil eylem ihtiyacının altını çiziyor. Bilimsel çalışma sonuçlarına göre aşağıdaki öneriler dikkate alınabilir:

• Düzenleyici Önlemler: Hükümetler ve düzenleyici kurumlar, plastik malzemelerin üretimini, kullanımını ve imhasını sınırlamak için daha sıkı düzenlemeler uygulamalıdır. Çabalar plastik atık oluşumunun azaltılmasına ve sürdürülebilir alternatiflerin teşvik edilmesine odaklanmalıdır.
• Tüketici Bilinci: Tüketicileri gıdalardaki plastik kontaminasyon riskleri konusunda bilgilendirmek ve sürdürülebilir tüketim uygulamalarını teşvik etmek için artan kamu farkındalığı ve eğitim kampanyaları önemlidir.
• Sektör Sorumluluğu: Gıda üreticileri ve imalatçıları, gıda ürünlerindeki plastik kirliliği en aza indirmek için çevre dostu ambalaj malzemeleri ve üretim süreçlerini benimsemelidir.
• Daha Fazla Araştırma: Mikro ve nano plastik tüketiminin sağlık üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak ve halk sağlığını korumaya yönelik etkili azaltma stratejileri geliştirmek için sürekli araştırmaya ihtiyaç vardır.

Vejetaryenler da Mikroplastik Yemekteden Kaçamıyor!

Mikroplastikler, suda ve karasal ortamlarda yaşayan canlılar tarafından tüketilerek gıda zincirine girerler. Sonuç olarak, insanlar deniz ürünleri ve tarım ürünleri gibi besinler aracılığıyla mikroplastiklere maruz kalabilirler. Bunların yanında plastiklerin üretiminde kullanılan ek kimyasal maddelere de maruz kalabilirler.

2021'de yapılan bir araştırmaya göre (Uptake and Accumulation of Nano/Microplastics in Plants: A Critical Review - PMC (nih.gov)) vejetaryenler bile kaçamıyor. Plastik yeterince küçükse, meyve ve sebzeler mikroplastikleri kök sistemleri aracılığıyla emebilir ve bu kimyasal parçaları bitkinin saplarına, yapraklarına, tohumlarına ve meyvelerine aktarabilir.

Birçoğu plastikten yapılmış olan çay poşetleri bile muazzam miktarda plastik partikül içerebiliyor. Kanada Quebec'teki McGill Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, tek bir plastik çay poşeti demlemenin suya yaklaşık 11,6 milyar mikroplastik ve 3,1 milyar nanoplastik parçacık saldığını buldu (kaynak link >> Some plastic with your tea? | Newsroom - McGill University).

Queensland Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma (Research reveals plastic levels in food staples (uq.edu.au)), insanların yediği her 100 gram (1/2 bardak) pirinç için üç ila dört miligram plastik tükettiklerini buldu; bu sayı, hazır pirinç için porsiyon başına 13 miligrama çıkıyor. (Araştırmacılar, pirinci yıkayarak plastik kirliliğini %40'a kadar azaltabileceğinizi söyledi. Bu aynı zamanda pirinçte yüksek oranda bulunabilen arseniğin azaltılmasına da yardımcı oluyor).

Plastik şişe sularını unutmamak gerekir.Mart 2024'te yapılan bir çalışmaya göre (Bottled water packed with nanoplastics, study finds), standart boyutlu iki şişe suya eşdeğer olan bir litre su, nanoplastikler de dahil olmak üzere yedi plastik türünden ortalama 240.000 plastik parçacık içeriyordu.

Mikroplastiklerin İnsan Sağlığı Üzerine Olumsuz Etkileri

Mikroplastikler insan akciğerinde, anne ve fetusun plasenta dokularında, anne sütünde ve insan kanında bulunurken yakın zamana kadar bu polimerlerin vücudun organlarını ve fonksiyonlarını nasıl etkilediğine dair çok az araştırma vardır. Mikroplastikler, insan sağlığı üzerinde potansiyel olarak olumsuz etkilere sahip olan küçük plastik parçacıklarıdır. Bu mikroskobik parçacıklar, çevresel kirlilik ve tüketici ürünlerin kullanımıyla ortaya çıkar ve sular, topraklar ve hava gibi çevresel ortamlarda yaygın olarak bulunurlar. İşte mikroplastiklerin insan sağlığı üzerindeki olası etkileri:

• Toksisite: Bazı mikroplastikler, üretim sürecinde kullanılan kimyasalların birikmesi veya çevredeki kimyasalları emme yetenekleri nedeniyle toksik olabilirler. Bu toksik maddeler, insan vücuduna alındığında çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilirler.
• İltihaplanma ve Oksidatif Stres: Mikroplastiklerin, vücutta inflamasyon (iltihaplanma) ve oksidatif stresin (hücresel hasarın bir türü) artmasına neden olabileceği düşünülmektedir. Bu durum, çeşitli kronik hastalıkların gelişimine katkıda bulunabilir.
• Gastrointestinal Sorunlar: Mikroplastiklerin sindirim sistemi boyunca hareket edebileceği ve barsaklarda birikerek sindirim sorunlarına neden olabileceği belirtilmektedir. Ayrıca, mikroplastiklerin bağırsak mikrobiyotasını etkileyebileceği ve bağışıklık sistemi üzerinde olumsuz etkilere sahip olabileceği öne sürülmektedir.
• Endokrin Sistem Üzerine Olumsuz Etkiler: Bazı mikroplastiklerin endokrin sistem üzerinde olumsuz etkilere sahip olabileceği düşünülmektedir. Bu, hormon dengesizlikleri ve üreme sistemi sorunları gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
• Kanser Riski: Mikroplastiklerin bazıları, kanserojen olarak kabul edilen maddeleri içerebilir veya çevredeki kanserojen maddeleri emebilirler. Bu durum, uzun süreli maruziyet durumunda kanser riskini artırabilir.

Bu olası etkilerin çoğu hala araştırma aşamasındadır ve kesin olarak kanıtlanmamıştır. Ancak, mikroplastiklerin insan sağlığı üzerindeki potansiyel riskleri göz önünde bulundurularak, plastik kirliliğinin azaltılması ve çevre dostu ürünlerin tercih edilmesi gibi önlemler alınmalıdır. Ayrıca, mikroplastiklerin etkilerini daha iyi anlamak için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Mart 2024'te yapılan bir araştırma (Nanoplastics linked to heart attack, stroke and early death, study finds | CNN), boyun atardamarlarında mikroplastik veya nanoplastik bulunan kişilerin önümüzdeki üç yıl içinde kalp krizi geçirme, felç geçirme veya herhangi bir nedenden ölme olasılığının, hiçbiri olmayan kişilere göre iki kat daha fazla olduğunu buldu.

Uzmanlar, nanoplastiklerin insan sağlığı açısından en endişe verici plastik kirliliği türü olduğunu söylüyor. Bunun nedeni, küçük parçacıkların büyük organlardaki tek tek hücreleri ve dokuları istila edebilmesi, potansiyel olarak hücresel süreçleri kesintiye uğratabilmesi ve bisfenoller, ftalatlar, alev geciktiriciler, per- ve poliflorlanmış maddeler veya PFAS ve ağır metaller gibi endokrin bozucu kimyasalları biriktirebilmesidir.

Okyanuslardaki Canlıların Plastiklere Maruziyeti İle İlgili Videolar

Neden düşündüğünüzden daha fazla mikroplastik içersiniz ya da yersiniz videosu

Mikroplastiklerden kaçınma yolları videosu

Sonuç olarak, yenilebilir meyve ve sebzelerdeki mikro ve nano plastikler üzerine yapılan çalışma, plastik kirliliğini ele almak ve insan sağlığını korumak için ortak eyleme duyulan acil ihtiyacın altını çiziyor. Düzenleyici önlemleri uygulayarak, tüketici farkındalığını artırarak ve sürdürülebilir uygulamalarda yeniliği teşvik ederek, mevcut ve gelecek nesiller için daha temiz, daha güvenli bir gıda tedariği sağlamak için çalışabiliriz.

Sevgiyle kalın,

Murat Enöz