Beden Dismorfik Bozukluğu (BDD) Olan Hastalarda Rinoplasti ve Diğer Estetik Operasyonlar Yapılmamalı!

BDD - Body Dysmorphic Disorder ve Burun Estetiği, Kepçe Kulak Ameliyatı Memnuniyetsizliği

Beden Dismorfik Bozukluğu (BDD - Body Dysmorphic Disorder), kişinin görünümündeki gerçek olmayan veya çok hafif kusurları abartılı şekilde algılayarak ciddi sıkıntı yaşadığı bir psikiyatrik durumdur. Bu hastalık, özellikle estetik cerrahiye başvuran bireylerde önemli bir değerlendirme alanı haline gelmiştir. Son yıllarda yapılan araştırmalar, BDD’si olan bireylerin estetik operasyonlardan sonra tatmin olamama riskinin çok yüksek olduğunu ve cerrahi girişimlerin bu bireylerde yarardan çok zarar getirebileceğini göstermektedir.

BDD ve Estetik Cerrahi Arasındaki Tehlikeli İlişki

Beden dismorfik bozukluğu, bireyin bedenine ilişkin algısında çarpıklık yaratır. Bu durumdaki hastalar, aynaya baktıklarında çevrelerinden farklı olarak kendilerinde büyük estetik kusurlar görürler. Oysa çoğu zaman bu "kusurlar", ya hiç yoktur ya da başkaları tarafından fark edilmeyecek kadar önemsizdir. Ancak BDD hastaları bu durumu takıntı haline getirir ve bunu düzeltmek için estetik cerrahiden çözüm beklerler.

BDD, özellikle rinoplasti (burun estetiği) ve otoplasti (kulak estetiği) gibi yüz bölgesine yapılan ameliyatlar için başvuran hastalarda daha sık görülür. 2024 yılında yayınlanan “Prevalence study of body dysmorphic disorder symptoms in plastic surgery” başlıklı çalışmaya göre, BDD genellikle 50 yaş altı bireylerde estetik cerrahiye başvuru sırasında karşımıza çıkar. Araştırma, BDD’nin yalnızca varlığı değil, şiddetinin de önemli olduğunu göstermektedir. Hafif belirtileri olan bireylerde ameliyat sonrası memnuniyetsizlik oranı düşerken, şiddetli BDD belirtileri olan bireylerde cerrahiden sonra ciddi hayal kırıklığı ve pişmanlık yaşanma riski yüksektir.

Amerikan Kulak Burun Boğaz Akademisi’nin (AAO-HNSF) Yaklaşımı

Amerikan Kulak Burun Boğaz Akademisi (AAO-HNSF) tarafından hazırlanan 2021 tarihli “Improving Nasal Form and Function After Rhinoplasty” başlıklı klinik uygulama rehberinde, beden dismorfik bozukluğu, rinoplasti için açık bir kontrendikasyon olarak belirtilmiştir. Bu da demektir ki, BDD tanısı konmuş bir birey, cerrahiye uygun aday değildir.

Bu yaklaşımın nedeni oldukça nettir: Estetik cerrahi, bedensel bir müdahaledir; fakat BDD’si olan hastada sorun bedende değil, zihinsel algıdadır. Bu nedenle cerrahi müdahale, sorunu çözmez. Tam tersine, kişinin kendine güveni daha da sarsılabilir, memnuniyetsizlik artabilir, hatta bazı durumlarda intihar riski bile söz konusu olabilir.

BDD Nasıl Anlaşılır?

Estetik cerrahi planlanan her hastada, BDD olup olmadığını anlamak için dikkatli bir değerlendirme yapılmalıdır. Aşağıdaki durumlar BDD açısından uyarı işareti olabilir:

• Hasta, aynı bölge için birçok kez ameliyat olmuş veya tekrar ameliyat olmak istemektedir.

• Kişi, burnu gibi küçük bir yapısal kusuru abartılı şekilde tarif edebilir.

• Görünümüne dair düşünceler, günlük yaşamını etkiliyor ve sosyal ilişkilerini bozuyordur.

• Hasta, ameliyatla hayatının tamamen değişeceğine inanıyordur.

• Diğer doktorlara veya önceki operasyonlara karşı öfke, memnuniyetsizlik sergiliyordur.

Bu tür vakalarda, cerrahi planlamadan önce mutlaka psikiyatri uzmanı ile görüşme sağlanmalıdır. Cerrahlar, bu hastaları ameliyat etmeden önce, psikiyatrik değerlendirme yapılmasını istemekten çekinmemelidir.

🔎 BDD Olan Hastalarda Uyarıcı Niteliğinde Olan Örnek Cümleler

💬 Cerrahi Sonuçla Alakasız Yaşam Beklentileri:

• "Burnumu düzelttirirsem boşanmayız, eşim yeniden bana âşık olur."

• "Estetik ameliyat olursam işe alınmam kesinleşir."

• "Burnum güzel olursa hayatım tamamen değişecek."

• "Burun estetiğinden sonra model ya da oyuncu olabilirim."

• "Yüzüm düzelse patronum bana daha çok değer verir."

• "Estetik ameliyat olunca insanlar nihayet bana saygı gösterecek."

• "Yeni burnum sayesinde üniversite sınavında bile daha iyi performans göstereceğime inanıyorum."

• "Burun estetiği olursam sosyal fobim geçer."

• "Burnum düzeldiğinde artık kimse beni eleştirmeyecek, hayatım mükemmel olacak."

💬 Cerrahiden Gerçek Dışı Beklentiler:

• "Burnum o kadar kötü ki, sadece mucizevi bir cerrah beni kurtarabilir."

• "Yüzümdeki bu eğrilik dünyanın en kötü şeyi, bunu düzeltmeden yaşayamam."

• "Sadece burun ameliyatı değil, burnumla beraber tüm yüz oranlarım değişsin istiyorum."

• "Her ay burnumu kontrol ediyorum, 1 mm bile değişiklik olsa fark ediyorum."

• "Burnum biraz daha kalkık olsaydı, hayatımda hiçbir şey ters gitmezdi."

💬 Cerrah ve Ameliyatla Aşırı Takıntılı Yaklaşım:

• "Sizden başka kimseye güvenmiyorum, bu işi sadece siz çözebilirsiniz."

• "Yıllardır bu burnu düzeltmek için yaşıyorum, artık değişmesi lazım."

• "Sadece burun değil, gözlerim, çenemde de sorun var, ama önce burnumu halledelim."

• "Önceki cerrahlar beni mahvetti, sizin beni kurtarmanız lazım."

---

Bu tür ifadeler, hastanın beklentisinin fiziksel bir düzeltmenin ötesinde olduğunu gösterir ve genellikle kişilik yapısındaki derin bir memnuniyetsizliğe veya algı bozukluğuna işaret eder. Cerrah olarak bu tür cümlelerle karşılaşıldığında, estetik cerrahiden önce psikiyatrik değerlendirme önerilmesi, hastanın yararına olacak en doğru yaklaşımdır.

👁️‍🗨️ Neden BDD Dışarıdan Kolayca Anlaşılamaz?

• Şikayet Gerçek Dışı Değil Gibi Görünebilir:
  Hasta burun ucu düşüklüğü, eğrilik, simetri gibi görece küçük detayları abartılı şekilde algılayabilir. Bu şikayetler ilk bakışta sıradan estetik kaygılar gibi görülebilir.

• Sosyal Yüz Maskesi:
  BDD hastaları topluma ve hekime karşı kendilerini “normal” gösterme çabası içinde olabilir.

• Gerçek Sorunu Gizleyebilir:
  Duygusal sıkıntılarını yalnızca estetik kusura bağlayarak, altta yatan depresyon, anksiyete gibi durumları gizleyebilirler.

• Estetik Terminolojiye Hakim Olabilirler:
  Sosyal medyadan ya da önceki doktor ziyaretlerinden öğrendikleri teknik terimleri kullanarak, sorunun profesyonelce çözülmesini istediklerini vurgularlar. Bu, hekimin dikkatini dağıtabilir.

Neden Cerrah Değil, Psikiyatrist Müdahale Etmeli?

Estetik cerrahlar, fiziksel görünümü düzeltmeye odaklanır. Ancak BDD’de düzeltilmesi gereken şey, bedensel bir deformite değil, kişinin algısındaki bozukluktur. Bu bozukluk, ancak bilişsel davranışçı terapi (CBT), bazı durumlarda ise ilaç tedavisiyle kontrol altına alınabilir. Psikiyatristler, bu konuda yetkin sağlık profesyonelleridir.

Eğer BDD’si olan bir birey, ameliyat edilirse ne olur?

• Hasta, yapılan değişikliklerden memnun olmaz.

• Sürekli revizyon (tekrar ameliyat) talep edebilir.

• Cerrahı suçlayabilir veya yasal yollara başvurabilir.

• Psikolojik durumu daha da kötüleşebilir.

Dolayısıyla, cerrahi müdahale bu kişilerde çözüm değil, yeni bir sorunun başlangıcı olabilir.

Hekim Sorumluluğu: Doğru Hasta Seçimi

Rinoplasti gibi estetik müdahaleler, yalnızca teknik beceri gerektirmez; aynı zamanda doğru hasta seçimini zorunlu kılar. Cerrahın, BDD şüphesi taşıyan hastalarda "reddetme" hakkını kullanması, hem hasta hem hekim açısından en sağlıklı yaklaşımdır.

ABD, Kanada ve Avrupa’da birçok estetik cerrah, artık ilk muayene sırasında BDD tarama ölçeklerini kullanmaktadır. Bu, cerrahları olası medikolegal sorunlardan korurken, hastaların da doğru şekilde yönlendirilmesini sağlar.

Sonuç: Cerrahi Değil Psikolojik Destek Şart

Beden dismorfik bozukluğu olan hastalar, görünüşleriyle ilgili sürekli bir rahatsızlık içindedir. Ancak çözüm estetik ameliyat değildir. Bu bireyler, uzman psikiyatristler tarafından değerlendirilmeli ve uygun psikolojik destek verilmelidir. Cerrahlar ise bu hastalara karşı daha dikkatli olmalı, ameliyat kararını yalnızca teknik değerlendirmeye değil, psikolojik değerlendirmeye de dayandırmalıdır.

Sizi muayene eden hekiminizin önerilerine dikkate almanız en doğrusu olacaktır.

---

Kaynaklar:

• American Academy of Otolaryngology – Rhinoplasty Guidelines (2021)

• Prevalence study of body dysmorphic disorder symptoms in plastic surgery (2024)

• Body Dysmorphic Disorder in Rhinoplasty Candidates: Prevalence and Functional Correlations - PubMed

Sevgiyle kalın,

Murat Enöz