🐱 Kediler Neden Sol Yanlarında Uyur?

Kedilerin Uyku Posizyonu Neden Genellikle Sol Tarafa Doğru!

Kediler günde ortalama 12–16 saat uyurlar. Bu uzun uyku süresinde uyku pozisyonları da rastgele olmaz. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, kedilerin büyük çoğunlukla sol yanlarında uyumayı tercih ettiğini ortaya koydu. Bu davranışın ardında, hayatta kalmalarına yardımcı olabilecek gizli sebepler yatıyor olabilir. 

Yeni bir araştırmaya göre, çoğu kedi bu uzun uykularını sol tarafına yatarak geçirmeyi tercih ediyor.

Zaten kedilerin genellikle yüksek yerlerde uyumayı sevdiğini biliyoruz. Örneğin, kedi ağaçlarının tepeleri ya da gardırobun üst rafındaki valiz yığınları gibi yerlerde uyurlar. Bunun nedeni, yerdeki yırtıcılardan ve fazla ilgi gösteren sahiplerinden uzak durmak ve aynı zamanda çevreyi daha rahat gözlemleyebilmektir.

Araştırmayı yapan bilim insanları, kedilerin hangi tarafa yattığının da benzer bir koruma işlevi görebileceğini düşünüyor.

Almanya’daki Ruhr Üniversitesi Bochum’dan davranışsal nörobilimci Onur Güntürkün, beynin sağ ve sol yarım kürelerinin farklı görevlerde uzmanlaştığını, bu nedenle davranışlarda görülen asimetrilerin hayvanlara avantaj sağlayabileceğini söylüyor.

Güntürkün ve ekibi, YouTube'dan seçtikleri 408 kedi videosu üzerinden kedilerin uyku pozisyonlarını inceledi. Sonuçlara göre kedilerin yaklaşık üçte ikisi sol tarafına yatarak uyuyor. Bu pozisyon, sol görsel alanlarını kapatmadığı için çevrelerini daha rahat görebiliyorlar.

Bu önemli çünkü kedilerin sol görsel alanından gelen bilgiler,

mekânsal farkındalık, tehdit algısı ve hızlı kaçış reflekslerinden sorumlu olan sağ beyin tarafından işleniyor. Yani sol tarafa yatmak, kedi uyandığında tehlikeye daha hızlı tepki verebilmesini sağlıyor.

Araştırmacılar bu durumu şöyle özetliyor:

“Uyku, hayvanların en savunmasız kaldığı zamanlardan biridir. Özellikle derin uykuda, çevrede olup bitenlere karşı farkındalık ciddi şekilde azalır.”

Bu nedenle kedilerde sol tarafa yatma eğiliminin, beyindeki tehdit

işleme sistemlerinin asimetrik yapısından kaynaklanan evrimsel bir avantaj olabileceği düşünülüyor. Ancak bilim insanları, bu davranışı etkileyebilecek başka faktörlerin de olabileceğini göz ardı etmiyor.

Bu araştırma, Current Biology adlı bilimsel dergide yayımlandı (makale linki >> Lateralized sleeping positions in domestic cats: Current Biology).

Araştırma ekibi, İtalya, Almanya, Kanada, İsviçre ve Türkiye gibi ülkelerde çalışan bilim insanlarından oluşuyor.

Çalışmada, YouTube’da bulunan 408 adet kedi videosu analiz edildi. Bu videolarda, kedilerin en az 10 saniye boyunca net şekilde bir yanda yatıkları görüldü.

Sonuç olarak, kedilerin yaklaşık ⅔’si sol yanda uyumayı tercih ediyor.

Beyin ve Görme Sistemindeki Asimetri

Kedilerde beynin sağ yarım küresi, uzaysal farkındalık, tehdit algısı ve hızlı kaçış tepkileriyle ilgili bilgi işleme görevini üstlenir. Sol yanlarında yatan kediler, uyandıklarında sol görsel alanları serbest kalır, böylece hızlı şekilde çevrelerini tarayıp tehlike veya fırsatları fark edebilir. Bu, zekice bir evrimsel strateji olarak değerlendiriliyor .

Güvenlik ve Hayatta Kalma Stratejisi

Uyku, hayvanlar için en savunmasız dönemdir. Kediler, genellikle yüksek ve güvenli ortamlarda uyurlar ki düşmanlar sadece alttan erişebilsin. Ancak bu yeni araştırma, sol tarafta uyuma pozisyonunun da savunma amacı güttüğünü gösteriyor:

• Daha hızlı tepki verme imkânı sağlıyor.
• Görsel sinyaller direkt doğru beyin tarafına iletiliyor.
• Bu sayede, uyandıktan sonraki tehlike farkındalığı artıyor.

Evrimsel Bir Kültür mü?

Davranışın yaygınlığı, kedilerde bu özelliğin genetik mi yoksa öğrenmeye dayalı mı olduğuna dair merak uyandırıyor. Araştırmacılar, bu tür "yandan yatma" eğilimlerinin, evcil kedilerde genetik mirasla mı kaldığı yoksa vahşi atalarından mı öğrenildiği sorularını da inceliyor.

Ancak bugünkü veriler, pozisyon tercihlerinin büyük ölçüde evolüsyonla şekillenmiş adaptif bir davranış olduğunu düşündürüyor.

Ev Kedileri ve Dahili Etkiler

Evde yaşayan kediler de dış ortama maruz kalıyor. Yani sol yan yatma davranışı, dış etkenlerden tamamen bağımsız görünmüyor. Ancak araştırma, pozisyonun özellikle bilinçsiz ve keyfi kararlarla değil, içgüdüsel ve otomatik bir tercihle verildiği görüşünde.

Evcil kedilerde bile uyanınca ilk bakışlarını sol tarafa yönlendirme eğilimi gözleniyor. Bu, davranışın hem iç beyin fonksiyonlarına hem de çevre güvenliği ihtiyacına dayandığını gösteriyor .

Araştırmanın Sınırları ve Gelecek Sorular

Tüm kediler sol yanda mı uyuyor? Ya da büyük ırklar, yaşlı kediler gibi alt gruplarda farklılık var mı?

Uyku derinliği (rem/faz-lik gibi) ile yan yatma arasında bağlantı var mı?

Diğer hayvan türlerinde, özellikle evrimsel geçmişi farklı olanlarda benzer davranış görülüyor mu?

Bu sorular, araştırmanın gelecekte ele alabileceği ilginç başlıklardan sadece bazıları.

İnsanlarla Bir Karşılaştırma: Evrimsel Yan Yana

İlginçtir ki, benzer beyin asimetrileri diğer memelilerde de görülüyor. Örneğin kuş ve kemirgen gibi hayvanlarda sağ yarımküre daha çok tehdit algısı ve hızlı yanıtlarla ilişkilendiriliyor. Bu da sol yanlarda uyumanın hayatta kalma içgüdüsüyle evrimleşebileceğini düşündürüyor.

Kediler neden sol yanlarında uyumayı tercih eder?

Sol taraftaki görsel alan, uyanınca doğrudan algı ve tepki merkezine gider.

Bu durum, hızlı tehlike farkındalığı oluşturur.

Uyku sırasında savunmasız olan kediler, bir uyum stratejisi olarak bu pozisyonu kullanıyor olabilir.

Araştırma, evolutioner evrimsel strateji ile davranış arasındaki bağlantıyı çarpıcı biçimde ortaya koyuyor .

Basit ama etkili: Kediniz yanına top getirdiğinde ya da güneşlenirken hangi tarafta uzandığına dikkat edin belki de bu, asırlardır devam eden bir içgüdünün yansımasıdır.

Sevgiyle kalın,

Murat Enöz